خدمت سربازی در ایران یک دوره اجباری است که تمامی پسران پس از 18 سالگی موظفند در آن شرکت کنند و
پس از پایان دوره کارت پایان خدمت خود را دریافت کنند اما
با این حال برخی می‌توانند در شرایط خاصی مشمول معافیت سربازی شوند.
معافیت سربازی به دو صورت کلی موقت و دائم انواع مختلفی دارد.
در این مقاله به شرایط و مراحل هریک از آن‌ها خواهیم پرداخت.
انواع معافیت سربازی کدامند؟
معافیت سربازی به دو گروه کلیِ معافیت موقت و دائم تقسیم می‌شود.
همان طور که از نام آن پیداست در معافیت موقت، فرد مشمول قبل از اعزام به خدمت یا در حین خدمت طبق قوانین موجود به صورت موقتی معاف می‌شود و پس از اتمام دوره معافیت ممکن است با بررسی مجدد شرایط، دوره معافیت او تمدید شده و یا تبدیل به معافیت دائم شود یا اینکه با ابطال معافیت موقت دوباره فرد به خدمت سربازی بازگردد.
اما در معافیت سربازی دائم مشمول نظام وظیفه می‌تواند قبل از اعزام به سربازی یا در حین خدمت در چارچوب قوانین تا پایان عمرش از رفتن به خدمت سربازی معاف شود و کارت پایان خدمت بگیرد.
معافیت تحصیلی
یکی از راه‌های گرفتن معافیت موقت، ادامه تحصیل است.
یعنی دانش‌آموزان بعد از سن ۱۸ سالگی که به طور قانونی مشمول می‌شوند و
می‌توانند به جای رفتن به سربازی با ورود به دانشگاه از معافیت تحصیلی موقت استفاده کنند.
مدت زمان معافیت موقت تحصیلی برای هر مقطع متفاوت است و قوانین مشخصی برای دانشجویان انصرافی و انحرافی وجود دارد.
برای آگاهی از جزییات بیشتر، دو مقاله معافیت تحصیلی داخلی و معافیت تحصیلی خارجی را حتما مطالعه کنید.
معافیت پزشکی
معافیت پزشکی مشمولان نظام وظیفه به چند دسته تقسیم می‌شوند:
معاف از رزم
افرادی که به تشخیص کمیسیون پزشکی نیروهای مسلح به عنوان «معاف از رزم» شناخته می‌شوند، فقط از انجام وظایف نظامی (مانند رژه، حضور در میدان تیر و …) در دوره خدمت سربازی و همچنین در دوره آموزشی معاف خواهند شد.
معافیت موقت
افرادی که به دلیل بیماری قادر به انجام خدمت نظام وظیفه نباشند،
با تأیید کمیسیون پزشکی می‌توانند برای مدت حداکثر یک سال معافیت موقت دریافت کنند.
اگر بیماری آن‌ها پس از پایان این دوره همچنان ادامه داشته باشد، معافیت موقت برای سال دوم نیز تمدید خواهد شد.
در صورتی که بیماری تا سال سوم نیز پابرجا بماند، این افراد واجد شرایط دریافت کارت معافیت دائم پزشکی خواهند بود.
در دوره معافیت موقت پزشکی مشمول می‌تواند در صورت لزوم برای درمان به خارج از کشور سفر کند؛ اما
او موظف است پس از پایان دوره درمان، مجدداً وضعیت خود را برای بررسی به سازمان نظام وظیفه یا یگان خدمتی مربوطه اعلام کند.
معافیت دائم
به مشمولانی که بنا بر تشخیص کمیسیون پزشکی به دلیل بیماری یا وضعیت سلامت روانی توانایی انجام خدمت نظام وظیفه را ندارند، کارت معافیت دائم پزشکی اعطا می‌شود.
در صورتی که مشمول نیاز به طی کردن دوره درمانی داشته باشد،
ممکن است ابتدا معافیت موقت برای او صادر شود تا
پس از اتمام روند درمانی و بررسی مجدد، وضعیت نهایی او مشخص گردد.
در این مورد لازم است شورای پزشکی تصمیم نهایی را اعلام کند تا به مشمول معافیت پزشکی داده شود.
توجه
یکی از مهم‌ترین شرایط دریافت معافیت پزشکی دائم، نوع مدرک تحصیلی است و
با داشتن مدرک تحصیلی بالاتر، امکان دریافت معافیت پزشکی دائم کمتر خواهد شد به طوری که
امکان گرفتن معافیت دائم پزشکی در حین تحصیل برای اغلب بیماری‌ها وجود ندارد.
بعضی از بیماری‌ها هرچند منجر به دریافت معافیت‌های دائم پزشکی شوند اما ممکن است
گرفتن گواهینامه، استخدام‌های دولتی و نظامی را با مشکل مواجه کند.
پس حتما قبل از اقدام در خصوص نوع معافیت پزشکی بررسی‌های لازم را انجام دهید.
برای آشنایی با جزییات معافیت پزشکی و انواع بیماری‌های مشمول معافیت، این مقاله را ببینید.
معافیت کفالت
اگر یکی از والدینِ فرد مشمول نظام وظیفه به دلایلی همچون فوت والد دیگر، طلاق و یا دلایل مختلف دیگر توانایی سرپرستی خانواده را نداشته باشند، در این شرایط، فرد مشمول می‌تواند کفالت پدر یا مادر، برادر، خواهر، مادربزرگ و پدر بزرگ خود را بر عهده بگیرد که هر یک از این موارد قوانین مختص به خود را دارد.
در حال تحصیل بودن و داشتن مدرک تحصیلی جزو شرایط مشمول برای پذیرش کفالت محسوب نمی‌شود بلکه شرایط لازم شامل:
- عدم غیبت
- تک فرزند ذکور بالای ۱۸ سال
- زندگی کردن فرد مشمول با شخص تحت کفالت
- شرایط و توانایی مشمول در بر عهده گرفتن کفالت (صرفا با طلاق گرفتن پدر و مادر از خدمت سربازی معاف نخواهید شد.)
توجه:
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که تک پسر بودن به طور خودکار منجر به معافیت سربازی می‌شود، در حالی که شرایط خاصی وجود دارد.
برای معافیت تک پسری، سن پدر باید حداقل ۷۵ سال باشد، یا مشمول باید کفالت پدر بیمار یا مادر بدون همسر را بر عهده بگیرد. بنابراین، تنها تک پسر بودن کافی نیست و مشمول باید شرایط مذکور را اثبات کرده و همچنین فاقد غیبت سربازی باشد.
برای آشنایی با جزییات شرایط معافیت کفالت، این مقاله را ببینید.
معافیت ایثارگری
اگر یکی از اعضای درجه اول فرد مشمول سربازی شرایط زیر را داشته باشند، او می‌تواند از مزیت معافیت دائم ایثارگری برخوردار شود:
- حضور در مناطق جنگی و عملیاتی به مدت حداقل ۳۰ ماه
- درصد جانبازی حداقل ۲۵ درصد
- اسارت به مدت حداقل ۲۴ ماه
در صورتی که مشمول نتواند از هیچ‌یک از شرایط فوق به تنهایی امتیاز کافی برای معافیت سربازی کسب کند،
می‌تواند از قانون تلفیق استفاده کند. بر اساس این قانون، اگر با ترکیب چند شرط، مجموع امتیازات او به ۳۰ برسد، امکان دریافت معافیت از خدمت وجود خواهد داشت.
در غیر این صورت، به وی کسری خدمت تعلق می‌گیرد، برای مثال برای جانبازان ۱۰ درصد معافیت تنها زمانی امکان‌پذیر است که فرد ایثارگر علاوه بر این میزان جانبازی، حداقل ۲۰ ماه سابقه حضور در جبهه داشته باشد یا سابقه اسارت را دارا باشد.
همچنین، فرد می‌تواند با شرکت در کمیسیون مجدد برای افزایش درصد جانبازی خود اقدام کند تا شرایط لازم برای معافیت را فراهم آورد.
برای آشنایی با شرایط معافیت ایثارگری حتما این مقاله را ببینید.
معافیت دائم سربازی متاهلین
طبق قوانین جدید، مشمولان متأهل دارای فرزند می‌توانند از معافیت دائم خدمت سربازی بهره‌مند شوند.
این قانون شامل تمامی افراد مشمول، حتی افرادی که در حال انجام خدمت هستند یا مشمولان غایب و فراری می‌شود و
فرد می‌تواند با استناد به این شرایط از خدمت معاف گردد.
- در صورتی که فرد دارای حداقل ۳ فرزند باشد و سن او از ۴۰ سال بیشتر باشد، بدون هیچ محدودیتی از خدمت سربازی معاف خواهد شد.
- افرادی که کمتر از ۴۰ سال سن دارند، در صورت داشتن حداقل ۴ فرزند، تحت هر شرایطی از خدمت معاف می‌شوند.
معافیت سنی سربازی (عفو رهبری)
بر اساس قوانین جدید دیگر قاعده معافیت سالانه برای متولدین یک سال خاص طبق دستور رهبری حذف شده است و
از این پس به طور کلی متولدین سال ۱۳۵۴ و قبل از آن، حتی اگر مجرد یا بدون فرزند باشند، از خدمت سربازی معاف هستند البته
مدرک تحصیلی در این نوع معافیت نقش دارد؛ مثلاً برای کارشناسی ارشد، فرد باید قبل از سال ۱۳۵۳ متولد شده باشد.
همچنین افراد ۵۰ ساله یا بالاتر نیازی به اقدام رسمی برای معافیت ندارند و طبق این قانون شناسنامه آن‌ها حکم معافیت دارد.
معافیت سربازی مددجویان
مددجویان بهزیستی و کمیته امداد می‌توانند تحت شرایط خاصی از معافیت دائم سربازی برخوردار شوند.
داشتن مادر فاقد شوهر تحت سرپرستی کمیته امداد یا بهزیستی
افرادی که قصد دارند کفالت مادر خود را بر عهده بگیرند، اما تک پسر نیستند ولی
مادرشان به دلیل معلولیت شدید جسمی، ذهنی یا روانی تحت پوشش بهزیستی باشد یا
عضو کمیته امداد باشد، معافیت دائم خواهد داشت.
در این گونه از معافیت تعداد فرزندان پسر ملاک نیست، تنها عامل موثر در این نوع از معافیت فوت یا طلاق پدر و انتخاب مادر می‌باشد.
- در صورتی که پدر خانواده در حبس یا مفقودالاثر باشد فرزندان وی جز مشمولین نظام وظیفه محسوب می‌شوند.
- در این نوع از معافیت غیبت مشمول مانع از رسیدگی به پرونده وی می‌باشد.
داشتن خواهر یا برادر معلول
طبق قانون جدید در سال ۱۴۰۳، مشمولانی که تنها فرزند ذکور بالای ۱۸ سال باشند و
خواهر یا برادر معلول تحت پوشش بهزیستی داشته باشند،
می‌توانند از خدمت سربازی معاف شوند.
همچنین، اگر مشمول تنها فرزند ذکور نباشد و برادر بالای ۱۸ سال داشته باشد،
برای معافیت از خدمت، لازم است حداقل دو نفر از اعضای خانواده شامل خواهر، برادر، پدر یا مادر با درجه معلولیت شدید عضو بهزیستی باشند.
داشتن فرزند معلول
فردی که دارای فرزند معلول است در صورت عدم غیبت می‌تواند از این نوع معافیت استفاده نماید.
معافیت تک پسر خانواده با وجود سه دختر
در این نوع معافیت، مشمول باید تنها پسر خانواده باشد و
هیچ برادر دیگری، چه زیر ۱۸ سال و چه بالای ۱۸ سال، نداشته باشد.
وضعیت تأهل یا طلاق خواهران تأثیری در بررسی این نوع معافیت ندارد.
همچنین، مشمول باید فاقد سابقه غیبت باشد، زیرا در صورت وجود غیبت، پرونده وی مورد رسیدگی قرار نخواهد گرفت.
ازدواج با بانوان دارای معلولیت جسمی-حرکتی
افرادی که با زنان دارای معلولیت جسمی-دحرکتی ازدواج می‌کنند، از تاریخ عقد می‌توانند برای دریافت کارت معافیت موقت اقدام کنند.
در صورتی که این ازدواج بیش از پنج سال ادامه یابد، فرد می‌تواند درخواست کارت معافیت دائم کند.
اگر قبل از گذشت پنج سال، به دلیل طلاق یا فوت همسر، این افراد از یکدیگر جدا شوند،
فرد باید ظرف شش ماه وضعیت نظام وظیفه خود را مشخص کند. در غیر این صورت، طبق قانون با او برخورد خواهد شد.
معافیت سربازی ساکنین جزایر خلیج فارس
از تابستان 1403 افرادی که به مدت طولانی در یکی از جزایر چندگانه خلیج فارس سکونت دارند،
با تایید سازمان نظام وظیفه استان هرمزگان و سایر نهادهای ذی‌صلاح، می‌توانند از خدمت سربازی معاف شوند.
معافیت متعهدین خدمت
متعهدین خدمت به افرادی اطلاق می‌شود که پس از گذراندن دوره آموزشی، با طی مراحل مشخص در واحدهای مربوطه، مشمول دریافت کارت معافیت می‌شوند.
- متعهدین خدمت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
- متعهدین خدمت وزارت آموزش و پرورش
- متعهدین خدمت سازمان هواپیمایی
- متعهدین خدمت دولتی
نیروهای مسلح طبق اصل ۱۴۷ قانون اساسی موظفند تعدادی از کارکنان وظیفه خود را به درخواست دولت برای فعالیت‌های مختلف همچون امداد، تولید، کشاورزی، آموزش، تحقیقات، بهداشت و درمان، بدون آسیب به آمادگی رزمی، در اختیار دولت قرار دهند.
مراحل دریافت معافیت سربازی کدامند؟
مراحل کلی دریافت معافیت تحصیلی را در دیاگرام زیر می‌بینید.
مدارک لازم برای معافیت سربازی
این موارد به طور کلی بیان شد تا آگاه شوید برای دریافت هر یک از معافیت‌ها، چه مدارکی مورد نیاز است.
در صورت نقص مدارک، پرونده مشمول حتماً برگشت داده خواهد شد و
هر بار که پرونده از سوی نظام وظیفه مرجوع گردد،
حداقل یک ماه تأخیر در روند رسیدگی به آن ایجاد می‌شود.
برای پاسخ به سوالاتتون و دریافت مشاوره حتما با تیم بالنج در تماس باشید.
10 پاسخ
آیا در شرکت‌های خصوصی داشتن معافیت پزشکی برای استخدام مشکل‌ساز است؟
لزوما مشکل‌ساز نیست.
مدت زمان فرجه بعد از فارغ التحصیلی از مقطع کارشناسی ارشد برای اعزام به خدمت سربازی چقدر است؟
یک سال فرجه دارید.
آیا امکان پرداخت همزمان بیمه توسط شرکت و بیمه سربازی وجود دارد؟
بله، این امکان وجود دارد که بیمه‌پردازی شرکت را ادامه دهید.
آیا دریافت گواهی موقت پایان خدمت به این معناست که نقصی در پرونده وجود ندارد؟
دریافت گواهی موقت پایان خدمت نشان‌دهنده این است که پرونده شما از نظر مدارک دارای نقص نیست و مراحل بررسی اولیه را با موفقیت گذرانده است.
این گواهی به شما اعطا می‌شود تا در زمانی که کارهای اداری برای ثبت نام شما در سیستم نظام وظیفه و صدور کارت پایان خدمت نهایی انجام می‌شود، بتوانید از آن استفاده کنید.
اگر پرونده شما در سامانه سخا هنوز به عنوان پایان خدمت ثبت نشده باشد، این به معنای آن است که فرآیندهای اداری مربوط به داعا هنوز کامل نشده‌اند.
در صورت وجود هرگونه نقص در مدارک، معمولاً در همان لحظه تحویل گواهی موقت به شما اطلاع داده می‌شود تا نسبت به رفع آن اقدام کنید.
در سامانه سخا برای استعلام وضعیت مشمولیت و بررسی اینکه آیا کارت پایان خدمت ثبت شده است یا خیر، باید به کدام بخش مراجعه کرد؟
برای استعلام وضعیت مشمولیت و بررسی ثبت کارت پایان خدمت در سامانه سخا، باید به بخش وظیفه عمومی رفته و سپس گزینه استعلام معافیت‌های موقت را انتخاب کنید. در این بخش می‌توانید با وارد کردن اطلاعات مورد نیاز، از وضعیت ثبت کارت پایان خدمت خود مطلع شوید.