در سال‌های اخیر، نوسانات بازار ارز به یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد ایران تبدیل شده است.
در واکنش به این شرایط، دولت اقدام به اجرای سیاست‌هایی برای مدیریت نرخ ارز و حمایت از اقشار مختلف کرده که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، امکان گرفتن ارز دولتی برای شهروندان است.
این نوع ارز با هدف کاهش فشارهای معیشتی، تأمین نیازهای وارداتی و پوشش هزینه‌های سفرهای خارجی در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد و همچنان نقشی کلیدی در تنظیم بازار ارز کشور ایفا می‌کند.
در این مقاله به نحوه گرفتن ارز دولتی و شرایط دقیق آن می‌پردازیم.
ارز دولتی چیست؟
در پی تغییر سیاست‌های ارزی و اجرای طرح تک‌نرخی شدن ارز در سال ۱۳۹۷، دولت ایران برای کنترل پیامدهای اقتصادی و حمایت از اقشار مختلف جامعه، سیاست‌هایی جدید در زمینه تخصیص ارز در پیش گرفت. یکی از این سیاست‌ها، عرضه نوعی ارز با نرخ ترجیحی بود که در میان مردم به نام «ارز دولتی» یا «دلار با کارت ملی» شناخته می‌شود.
ارز دولتی به‌طور کلی به ارزی اطلاق می‌شود که بانک مرکزی با نرخ مشخصی پایین‌تر از نرخ بازار آزاد به متقاضیان اختصاص می‌دهد. هدف اصلی از این اقدام، مهار نوسانات شدید ارزی، تقویت ثبات اقتصادی کشور، و کاهش فشارهای مالی بر گروه‌های خاص، از جمله واردکنندگان کالاهای اساسی و مسافران، بوده است.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره گرفتن ارز دانشجویی در سامانه سجاد این مقاله را حتما ببینید.
محدودیت ارز دولتی چیست؟
بر اساس ضوابط تعیین‌شده، هر شهروند ایرانی می‌تواند تنها یک‌بار در سال معادل ۲۱۰۰ دلار یا ۲۰۰۰ یورو ارز بانکی دریافت کند. این ارز عموماً برای مواردی مانند هزینه‌های سفر خارجی، درمان در خارج از کشور، یا واردات اقلام ضروری مصرف می‌شود.
تفاوت محسوس بین قیمت دلار یا یورو دولتی و ارز در بازار آزاد، این ارز را به ابزاری کلیدی در سیاست‌گذاری اقتصادی تبدیل کرده است.
انواع ارزهای دولتی و کاربردهای آن کدامند؟
با توجه به نیازهای متنوع شهروندان و شرایط خاص اقتصادی، دولت ایران انواع مختلفی از ارز دولتی را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد.
گرفتن ارز بانکی بسته به هدف سفر، نوع نیاز یا وضعیت تحصیلی، در قالب‌های گوناگونی صورت می‌گیرد.
هر یک از این ارزها دارای شرایط، محدودیت‌ها و مراحل دریافت متفاوتی هستند.
1. ارز دولتی با کارت ملی
یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای دریافت ارز دولتی، مراجعه به صرافی‌های مجاز با ارائه کارت ملی است. در این روش، فرد می‌تواند سالی یک‌بار سهمیه ارزی مشخصی دریافت کند. این ارز معمولاً به یورو عرضه می‌شود، اما امکان تبدیل به دلار، درهم، پوند، یا لیر نیز وجود دارد.
2. ارز دانشجویی
دانشجویانی که از دانشگاه‌های معتبر خارجی پذیرش گرفته‌اند و دارای مدرک زبان معتبر هستند، می‌توانند از ارز دولتی دانشجویی استفاده کنند. این نوع ارز برای تأمین بخشی از هزینه‌های تحصیل در خارج از کشور اختصاص می‌یابد. البته دانشجویانی که بورسیه کامل دارند، واجد شرایط دریافت این نوع ارز نیستند.
3. ارز مسافرتی
ارز مسافرتی برای افرادی در نظر گرفته شده که قصد سفر به خارج از کشور را دارند.
در سال ۱۴۰۴، سقف این ارز برای سفرهای هوایی ۵۰۰ دلار و برای سفرهای زمینی ۳۰۰ دلار تعیین شده است.
متقاضیان باید پیش از سفر نسبت به ثبت‌نام و تکمیل مدارک خود اقدام کنند.
4. ارز زیارتی
برای سفرهای مذهبی، به‌ویژه به مقاصدی مانند عراق، دولت ارز ویژه‌ای با عنوان ارز مسافرتی زیارتی تخصیص می‌دهد.
در سال ۱۴۰۴، سهمیه این ارز معادل ۲۰۰ هزار دینار عراق اعلام شده است.
برای دریافت این ارز، ثبت‌نام در سامانه سماح الزامی است و برخلاف سایر انواع ارز، محدودیت سنی خاصی برای آن وجود ندارد.
تفاوت ارز دولتی با سایر ارزها چیست؟
در نظام چند‌نرخی ارز در ایران، شناخت تفاوت میان انواع ارز از جمله ارز آزاد، ارز دولتی و ارز نیمایی برای متقاضیان و فعالان اقتصادی اهمیت زیادی دارد. هر یک از این ارزها شرایط، کاربرد و روش دریافت متفاوتی دارند.
تفاوت ارز دولتی با ارز آزاد
مهم‌ترین تفاوت میان ارز آزاد و ارز دولتی در منبع عرضه و سطح قیمت آن‌هاست.
گرفتن ارز دولتی تنها از طریق سازوکارهای رسمی دولتی مانند مرکز مبادلات ارزی و صرافی‌های مجاز تحت نظارت بانک مرکزی امکان‌پذیر است و معمولاً با محدودیت‌هایی همراه است؛ از جمله سقف سالانه (مثلاً ۲۱۰۰ دلار) و نیاز به مدارک خاص. در مقابل، ارز آزاد بدون محدودیت خاص و از طریق بازار آزاد و صرافی‌ها به راحتی قابل خریداری است.
چنین ارزی اغلب با نرخ پایین‌تر از بازار عرضه می‌شود و بیشتر به دلار یا یورو اختصاص دارد،
در حالی که ارز آزاد وابسته به نوسانات روز بازار بوده و قیمت آن به‌صورت لحظه‌ای تغییر می‌کند.
تفاوت ارز نیمایی با ارز دولتی
ارز نیمایی نوعی ارز رسمی دیگر است که برای واردکنندگان کالاهای غیراساسی و مواد اولیه صنایع در نظر گرفته شده و نرخ آن در سامانه نیما، بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. برخلاف ارز دولتی که با نرخ یارانه‌ای و ثابت برای واردات کالاهای حیاتی مانند دارو، گندم یا تجهیزات پزشکی تخصیص داده می‌شود، ارز نیمایی نرخ شناورتری دارد و اغلب نزدیک به نرخ بازار آزاد است.
به‌بیان ساده، ارز دولتی ابزاری برای حمایت از معیشت مردم و کنترل قیمت کالاهای اساسی است،
در حالی‌که ارز نیمایی بیشتر برای حمایت از فعالیت‌های صنعتی و تولیدی کاربرد دارد.
ارز بانکی به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
ارز دولتی یکی از ابزارهای حمایتی دولت برای تأمین ارز موردنیاز گروه‌ها و فعالیت‌های خاص است.
برخلاف گذشته که این ارز تنها برای واردکنندگان کالاهای اساسی یا نهادهای دولتی اختصاص می‌یافت،
اکنون افراد حقیقی نیز می‌توانند از طریق ثبت‌نام ارز دولتی و ارائه مدارک لازم، از این سهمیه بهره‌مند شوند. با این حال، گرفتن دلار دولتی همچنان محدود به مصارف مشخصی است که دولت آن‌ها را ضروری یا استراتژیک می‌داند.
مهم‌ترین گروه‌ها و مصارف مشمول دلار دولتی عبارت‌اند از:
| واردکنندگان کالاهای اساسی و کشاورزی | برای تأمین مواد غذایی، نهاده‌های دامی، کود و بذر |
| دانشجویان خارج از کشور | جهت پرداخت شهریه، هزینه‌های زندگی و امور تحصیلی |
| بیماران نیازمند درمان خارج از کشور | برای پرداخت هزینه‌های پزشکی و بیمارستانی |
| افراد اعزامی در مأموریت‌های رسمی | از جمله دیپلمات‌ها یا کارکنان دولتی |
| ثبت شرکت یا دفاتر رسمی در خارج از کشور | مانند پرداخت هزینه‌های قانونی و حقوقی |
| شرکت در رویدادهای علمی و نمایشگاهی | شامل هزینه ثبت‌نام و سفر به مراکز آموزشی یا تخصصی بین‌المللی |
| صادرکنندگان صنایع پتروشیمی و سایر محصولات صادراتی | برای بازگشت ارز به چرخه رسمی کشور |
با وجود اینکه مسیر دریافت ارز برای عموم مردم ساده‌تر از گذشته شده، همچنان مستلزم مدارک معتبر، رعایت سقف سهمیه سالانه و ثبت‌نام در سامانه‌های مربوطه است.
شرایط دریافت ارز دولتی در سال ۱۴۰۴ چیست؟
در سال ۱۴۰۴، دریافت ارز دولتی برای افراد حقیقی با شرایط و ضوابط مشخصی همراه شده است که هدف آن، ساماندهی بهتر توزیع ارز سهمیه‌ای و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی است.
بر اساس مصوبه بانک مرکزی، هر فرد ایرانی می‌تواند تنها یک‌بار در سال، معادل ۲ هزار یورو یا ۲۱۰۰ دلار ارز دولتی دریافت کند.
این ارز به حساب ارزی شخص واریز می‌شود و شرایط دریافت آن به شرح زیر است:
خرید ارز دولتی مسافرتی چه مدارکی لازم دارد؟
اگر هدف شما گرفتن ارز مسافرتی است، مدارک بیشتری موردنیاز خواهد بود.
در صورت برنامه‌ریزی برای سفر هوایی خارجی و دریافت ارز دولتی ویژه مسافرت، علاوه بر مدارک عمومی، باید مدارک زیر را نیز ارائه دهید:
- اصل و کپی گذرنامه (پاسپورت) معتبر
- اصل و کپی بلیط هواپیما خارجی
- مدرک پرداخت عوارض خروج از کشور
- فرم‌های بانکی مربوط به ثبت درخواست ارز
- مدارک ویزا (در صورت نیاز برای مقصد سفر)
- شماره حساب ارزی فعال به نام متقاضی
توجه داشته باشید که برای سفر به برخی کشورها مانند عراق، امکان دریافت ارز زیارتی به دینار نیز وجود دارد و شرایط آن با ارز مسافرتی معمولی کمی متفاوت است.
ارز دولتی از کجا بگیریم و مراحل دریافت آن چگونه است؟
یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای گرفتن ارز دولتی با کارت ملی، مراجعه به بانک ملی و استفاده از خدمات صرافی‌های مجاز است.
برای دریافت این نوع ارز، ابتدا باید مراحل بانکی مشخصی را طی کرده و سپس به صرافی مراجعه نمایید تا ارز موردنظر به حسابتان واریز شود یا به‌صورت فیزیکی تحویل بگیرید.
مراحل دریافت آن در سال ۱۴۰۴ شامل:
1. ثبت‌نام در اپلیکیشن بام بانک ملی
ابتدا در سامانه بام (بانک ملی) ثبت‌نام کنید.
2. افتتاح حساب ارزی در بانک ملی
باید یک حساب ارزی به نام خود در یکی از شعب ارزی بانک ملی یا اپلیکیشن بام افتتاح کنید.
این حساب باید حداقل شش ماه فعال باشد و ۱۰۰ دلار یا یورو موجودی اولیه داشته باشد.
روش افتتاح حساب ارزی در اپلیکیشن بام
ورود به سامانه بام
پس از ورود به صفحه ابتدایی اپلیکیشن بام نام کاربری و رمز عبور خود را وارد کنید.
کلیک کردن بر روی گزینه افتتاح حساب
از قسمت بالای اپلیکیشن روی علامت + کلیک کند تا بتوانید حساب ارزی باز کنید.
انتخاب منوی حساب ارزی
از منوی بالا سربرگ «حساب ارزی» را انتخاب کنید.
متناسب با نیاز خود حساب دلاری یا یورویی را انتخاب کنید و تیک تایید توافق‌نامه کاربری را بزنید.
تکمیل اطلاعات مشتری
اطلاعات مشتری را در دو بخش به دقت تکمیل کنید.
انتخاب شعبه
برای انتخاب شعبه بر روی گزینه «افزودن شعبه» کلیک کنید.
پس از وارد کردن استان و شهر از لیست موجود شعبه موردنظر خود را انتخاب نمایید.
مشخصات حساب
مشخصات حساب شما به طور خلاصه در شکل زیر نمایش داده می‌شود.
پرداخت هزینه
هزینه حساب را پرداخت کنید تا حساب ارزی شما موفق ثبت شود.
3. مراجعه به صرافی مجاز
پس از آماده‌سازی حساب و ثبت‌نام، باید به یکی از صرافی‌های دارای مجوز بانک مرکزی مراجعه کرده و درخواست خرید ارز دولتی خود را ثبت کنید. در این مرحله، معادل ریالی مبلغ ارز را به نرخ مصوب پرداخت خواهید کرد.
لازم به ذکر است که ۵٪ کارمزد از مبلغ ریالی نیز در زمان خرید دریافت می‌شود.
4. دریافت ارز فیزیکی (اختیاری)
اگر ترجیح می‌دهید ارز را به‌صورت اسکناس دریافت کنید، باید پنج روز کاری پس از واریز ارز به حساب ارزی، به شعبه ارزی بانک ملی مراجعه نمایید. در غیر این صورت، ارز در همان حساب باقی می‌ماند.
نکته مهم:
پس از واریز ارز، مبلغ ۱۰۰ دلار آن به‌عنوان سپرده ضمانتی در حساب باقی می‌ماند و
به مدت شش ماه قابل برداشت نخواهد بود. این اقدام برای جلوگیری از سوء‌استفاده و حفظ ثبات منابع ارزی صورت می‌گیرد.
قیمت ارز دولتی (دلار بانکی) را از کجا بگیریم؟
یکی از راه‌های استعلام قیمت مراجعه به وبسایت اتحادیه طلا است.
قیمت ارز دولتی با کارت ملی (20 خرداد 1404 تا ساعت 10:33):
| نام ارز | قیمت ارز |
| دلار دولتی | 644,073 ریال |
| یورو دولتی | 735,873 ریال |
برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره با تیم بالنج درتماس باشید.
021-78581234
