در دنیای امروز، مالیات یکی از مهم‌ترین ابزارهای دولت‌ها برای تامین منابع مالی و پیشبرد اهداف اقتصادی و اجتماعی است.
افراد حقیقی و حقوقی هر دو به عنوان پایه‌های اصلی اقتصاد، تکالیف مالیاتی مشخصی دارند که
رعایت آن‌ها نه تنها موجب حفظ نظم مالی کشور می‌شود، بلکه زمینه‌ساز توسعه پایدار و عدالت اقتصادی نیز است.
آشنایی با تکالیف مالیاتی و درک اهمیت آن، برای هر شهروند و هر کسب‌وکاری ضروری است تا
بتوانند به درستی در چارچوب قانون حرکت کرده و از مزایا و معافیت‌های مالیاتی بهره‌مند شوند.
در این مقاله به انواع تکالیف مالیاتی صاحبان مشاغل صنفی و غیرصنفی (حقیقی) و شرکت‌های حقوقی می‌پردازیم.
تکالیف و وظایف مالیاتی افراد حقیقی و حقوقی بر چه اساسی تعیین می‌شود؟
به طور کلی انواع تکالیف مالیاتی صاحبان مشاغل و شرکت‌های حقوقی بر اساس قانون مالیات مستقیم (ق.م.م) و قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان تعیین می‌شود. این قوانین پس از تصویب الحاقات و اصلاحات بعدی هم داشته‌اند.
تمرکز و تاکید اصلی قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان بر کاربرد زیرساخت‌های فناورانه، استفاده از پایانه‌های فروشگاهی و ارائه صورتحساب الکترونیکی است.
اولین تکلیف مالیاتی افراد حقیقی و شرکت‌های حقوقی چیست؟
اولین و مهم‌ترین وظیفه هر مودی مالیاتی ثبت‌نام و تشکیل پرونده الکترونیک در سامانه مودیان مالیاتی به آدرس https://my.tax.gov.ir است. اینکه چه کسانی مشمول ثبت‌نام هستند، تا چه زمانی فرصت دارند و
نحوه گام‌به‌گام مراحل ثبت‌نام در این مقاله جداگانه بررسی شده است.
گروه‌بندی مودیان صاحبان مشاغل چیست؟
قبل از بررسی سایر تکالیف مالیاتی، باید بدانید که قانون مالیات مستقیم، مشاغل گوناگون را در سه دسته گروه‌بندی می‌کند و
بر همین اساس برخی از گروه‌ها در انجام تکالیفشان نسبت به سایر گروه‌ها تفاوت‌هایی ایجاد می‌شود.
طبق آیین‌نامه اجرایی ماده 95 اصلاحی قانون مالیاتهای مستقیم که در سال 1394 تصویب شد، گروه‌بندی مشاغل مالیاتی به شکل جدیدی دسته‌بندی شد و وظایف هر گروه براساس نوع و حجم فعالیت‌ها تعیین گردید.
❌❌شرکت‌های حقوقی فاقد هر گونه گروه‌بندی هستند و گروه‌بندی زیر فقط مختص صاحبان مشاغل (افراد حقیقی) است.
گروه اول مشاغل مالیاتی: کسب‌وکارهای بزرگ و پردرآمد
کلیه افراد حقیقی و صاحبان کسب‌وکاری که درآمد اظهارشده آن‌ها در دو سال گذشته بیش از 30 میلیارد تومان بوده است، در دسته اول یا گروه «الف» مشاغل مالیاتی قرار می‌گیرند. همچنین، کسانی که آخرین درآمد قطعی‌شان بیشتر از این مبلغ باشد، در همین گروه جای می‌گیرند. علاوه بر این، برخی مشاغل خاص نیز بدون توجه به میزان درآمد، مستقیماً در گروه اول طبقه‌بندی می‌شوند. این مشاغل شامل موارد زیر است:
- صادرکنندگان و واردکنندگان کالا
- دارندگان صرافی‌ها و هتل‌های با درجه سه ستاره و بالاتر
- مالکان کارخانه‌ها، واحدهای تولیدی و بهره‌برداران معادن دارای مجوز رسمی
- بیمارستان‌ها، مراکز زایمان و کلینیک‌های تخصصی
- صاحبان فروشگاه‌های زنجیره‌ای دارای مجوز
- موسسات حسابرسی، حسابداری و مشاوره‌ای
- شرکت‌های فعال در زمینه حمل‌ونقل زمینی، دریایی و هوایی
گروه دوم مشاغل مالیاتی: کسب‌وکارهای با درآمد متوسط تا بالا
بر اساس طبقه‌بندی مشاغل مالیاتی، افرادی که درآمدشان از طریق فروش کالا یا ارائه خدمات، طبق اظهارنامه مالیاتی دو سال گذشته، در بازه 10 تا 30 میلیارد تومان قرار داشته باشد، در گروه دوم یا «ب» دسته‌بندی می‌شوند.
همچنین کسانی که درآمد قطعی‌شان براساس برگ مالیاتی نهایی طی دو سال گذشته بین ۱۰ تا ۳۰ میلیارد تومان بوده است،
در این گروه جای می‌گیرند.
گروه سوم مشاغل مالیاتی: صاحبان کسب‌وکارهای کوچک
در نظام طبقه‌بندی مالیاتی، گروه سوم یا گروه «ج» شامل افرادی است که کسب‌وکارهای کوچکی دارند و درآمد آن‌ها کمتر از حدود تعیین‌شده برای گروه‌های اول و دوم است. به عبارتی، افرادی که نه در گروه اول و نه در گروه دوم قرار می‌گیرند، مشمول این دسته هستند.
بر اساس تعریف سازمان امور مالیاتی، اشخاصی که درآمد آن‌ها طی دو سال گذشته (طبق اظهارنامه مالیاتی) از محل فروش کالا یا ارائه خدمات کمتر از 10 میلیارد تومان باشد، در گروه سوم قرار می‌گیرند.
همچنین کسب‌وکارهایی که کمتر از سه سال از آغاز فعالیت آن‌ها گذشته است (تازه‌تأسیس‌ها)، نیز تا زمان احراز شرایط دیگر، جزو این گروه محسوب می‌شوند.
افراد حقیقی پس از ثبت‌نام در سامانه مودیان مالیاتی چه وظایفی دارند؟
فرض می‌کنیم شما به عنوان مودی مالیاتی و یک شخص حقیقی در سامانه مودیان ثبت‌نام خود را تکمیل نمودید.
اکنون باید اقدامات زیر را در موعد مقرر انجام دهید.
تهیه دفاتر قانونی و نگهداری اسناد و مدارک
بر اساس ماده 95 قانون مالیاتهای مستقیم (ق. م.م) صاحبان مشاغل (افراد حقیقی)، موظف هستند که
دفاتر و اسناد و مدارک مربوط به معاملات خود را ثبت و نگهداری کنند.
❌❌❌ توجه: بر اساس اعلام سازمان امور مالیاتی کشور، تکلیف به پلمپ دفاتر قانونی، به‌همراه نگهداری اسناد و مدارک، صرفاً برای مؤدیان حقیقی گروه اول (طبق گروه‌بندی مشاغل) الزامی است و سایر گروه‌ها مشمول این الزام نیستند.
ارائه گزارش عملکرد سالیانه خود در قالب اظهارنامه عملکرد و پرداخت مالیات متعلقه
طبق مقررات مالیاتی (مواد 93 و 95 قانون مالیاتهای مستقیم)، کلیه صاحبان مشاغل موظف‌اند حداکثر تا سه ماه پس از پایان سال مالی، یعنی تا پایان خردادماه هر سال، اظهارنامه عملکرد سالانه خود را تنظیم کرده و به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند.
این اظهارنامه باید بر پایه دفاتر، اسناد و مدارک معتبر تهیه شود. پس از بررسی و تعیین میزان مالیات، مودیان باید نسبت به پرداخت آن اقدام کنند.
❌❌❌ نکته مهم: ارائه اظهارنامه عملکرد برای همه صاحبان مشاغل الزامی نیست.
بر اساس تبصره ماده 100 قانون مالیاتهای مستقیم، برخی از اشخاص حقیقی که در شرایط خاصی قرار دارند، می‌توانند به‌جای ارائه اظهارنامه، ارائه اسناد و دفاتر قانونی، از روش‌هایی مانند پرداخت مالیات مقطوع (یعنی توافق بر سر یک عدد مشخص به‌عنوان مالیات سالانه، بدون ورود به جزئیات حسابداری یا بررسی درآمد واقعی مؤدی) استفاده کنند و از برخی تشریفات معاف شوند.
بر اساس آیین‌نامه جدید مالیاتی مصوب سال 1404 و آنچه در قانون بودجه این سال آمده، برخی از صاحبان مشاغل می‌توانند از امکان پرداخت مالیات مقطوع طبق تبصره 100 قانون مالیاتهای مستقیم بهره‌مند شوند.
این فرصت برای افرادی فراهم است که مجموع درآمد سالانه آن‌ها حداکثر تا 150 برابر معافیت مالیاتی موضوع ماده 84 باشد.
این سقف درآمدی، هر سال بر اساس نرخ تورم و متناسب با عملکرد سال قبل، توسط سازمان امور مالیاتی مشخص و اعلام می‌شود.
ارائه صورت معاملات فصلی
مودیان مالیاتی مشمول این قانون موظفند یک ماه و نیم پس از پایان هر فصل، صورت کلیه معاملات خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه نمایند.
❌❌❌توجه: بر اساس ماده 169 ق.م.م تنها مشاغل گروه اول مالیاتی مشمول ارسال صورت معاملات هستند و این تکلیف جزء تکالیف مالیاتی اشخاص حقیقی گروه سوم و یا گروه دوم نیست.
ارسال اظهارنامه ارزش افزوده و انجام تکالیف مربوط به آن
سازمان امور مالیاتی، فهرست مشمولان مالیات بر ارزش افزوده را در 10 مرحله فراخوان مختلف اعلام کرده است.
بر این اساس، مودیان موظف‌اند حداکثر تا 15 روز پس از پایان هر فصل، اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده خود را تنظیم و به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. این الزام بر پایه ماده 21 قانون موقت و ماده 13 قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده است.
تهیه پایانه فروشگاهی و اتصال آن به سامانه مودیان
پایانه فروشگاهی عبارت است از هرگونه تجهیز یا نرم‌افزار سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری یا ترکیبی از آن‌ها که به صورت اختصاصی یا ترکیبی، عملیات فروش کالا و خدمات را ثبت و اطلاعات تراکنش‌های فروش را به سامانه سازمان امور مالیاتی کشور منتقل می‌نماید.
مواردی مانند صندوق فروشگاهی (POS)، دستگاه کارتخوان، درگاه پرداخت آنلاین، نرم‌افزار فروش و غیره.
❌❌توجه: بر اساس قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان تنها مودیانی که با مصرف‌کننده نهایی در ارتباط هستند باید پایانه فروشگاهی تهیه کنند.
بقیه مودیان فقط باید صورتحساب‌های الکترونیکی خود را در سامانه ثبت کنند.
صدور صورتحساب الکترونیکی در سامانه مودیان
یکی از مهم‌ترین تکالیف مودیان مالیاتی برای اشخاص حقیقی، صدور صورتحساب الکترونیکی در صورت فراخوان از سوی سازمان مالیاتی است. برای این کار مودی باید به سامانه مودیان مراجعه نموده و در کارپوشه‌ای که در آنجا به او اختصاص پیدا کرده است، صورتحساب‌ها را درج کنند.
لازمه ارسال صورتحساب الکترونیکی دریافت کد حافظه مالیاتی، ثبت امضای الکترونیکی و دریافت شناسه کالا و خدمت است.
شرکت‌های حقوقی پس از ثبت‌نام در سامانه مودیان مالیاتی چه وظایفی دارند؟
طبیعتا شرکت‌های حقوقی نیز پس از تشکیل پرونده الکترونیک در سامانه مودیان باید وظایفی را به شرح زیر انجام دهند:
تسلیم اظهارنامه عملکرد اشخاص حقوقی
طبق ماده 110 قانون مالیاتهای مستقیم، کلیه اشخاص حقوقی موظف‌اند که
حداکثر تا چهار ماه پس از پایان سال مالی خود، اظهارنامه مالیاتی خود را تنظیم و مالیات مربوطه را تعیین و پرداخت کنند.
علاوه بر اظهارنامه تکمیل شده، ارسال مدارک زیر نیز به اداره مالیاتی محل فعالیت اصلی شرکت الزامی است:
- ترازنامه و حساب سود و زیان که بر اساس دفاتر و اسناد معتبر تهیه شده باشد.
- فهرست هویت شرکا و سهام‌داران همراه با میزان سهم‌الشرکه یا تعداد سهام هر کدام
- نشانی دقیق هر یک از شرکا یا سهام‌داران
❌❌❌نکته مهم: حتی در صورت برخورداری از معافیت‌های مالیاتی، ارسال اظهارنامه مالیاتی به موقع لازم و از شروط حفظ معافیت‌ها محسوب می‌شود.
پرداخت حق تمبر توسط اشخاص حقوقی
براساس ماده 48 قانون مالیاتهای مستقیم، یکی از تکالیف مهم اشخاص حقوقی پرداخت حق تمبر است.
بر این اساس، تمامی شرکت‌های ایرانی که مشمول قانون تجارت هستند، موظف‌اند مالیات نیم در هزار (0.5 در 1000) را از طریق ابطال تمبر مالیاتی پرداخت کنند تا اسناد و مدارک رسمی آن‌ها رسمیت پیدا کند.
پرداخت حق تمبر باید در موارد زیر انجام شود:
- حداکثر ظرف دو ماه پس از ثبت قانونی شرکت
- همزمان با ثبت افزایش سرمایه یا صدور سهام اضافی
در صورتی که شرکت‌ها از پرداخت حق تمبر خودداری کنند، علاوه بر اصل مبلغ، معادل دو برابر آن به عنوان جریمه طبق ماده 51 قانون مالیاتهای مستقیم از آن‌ها مطالبه خواهد شد.
پلمپ دفاتر قانونی
یکی از اصلی‌ترین وظایف مالیاتی شرکت‌ها، پلمپ دفاتر قانونی است که باید پیش از آغاز سال مالی انجام شود.
به این ترتیب، صاحبان کسب‌وکار موظف‌اند دفاتر قانونی مربوط به عملکرد هر سال مالی را حداکثر تا پایان روز 28 اسفندماه سال قبل، پلمپ نمایند.
ارسال فهرست حقوق‌بگیران و مالیات حقوق
کلیه شرکت‌ها و کارفرمایان موظف‌اند هر ماه، هنگام پرداخت حقوق کارکنان، مالیات متعلق به حقوق را محاسبه و از حقوق کارکنان کسر کنند. مالیات حقوق بر اساس جدول نرخ‌های مالیاتی ماده 85 قانون مالیاتهای مستقیم تعیین می‌شود.
شرکت‌ها باید حداکثر تا پایان ماه بعد از پرداخت حقوق، لیست حقوق‌بگیران به همراه مالیات کسر شده را از طریق سامانه مالیاتی ارسال نمایند و همزمان باید مالیات کسرشده را نیز به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کنند.
پرداخت مالیات حقوق برای نیروهای غیراستخدامی (حق‌الزحمه‌های غیرمشمول بیمه)
طبق تبصره 1 ماده 86 قانون مالیاتهای مستقیم، در پرداخت‌هایی مانند حق مشاوره، حق حضور در جلسات، حق تدریس، حق تحقیق و پژوهش که به اشخاص حقیقی غیر از کارکنان رسمی شرکت داده می‌شود،
مالیات مقطوع 10٪ به عنوان پیش‌پرداخت مالیات کسر می‌گردد.
این مالیات باید هنگام پرداخت کسر و ظرف مهلت مقرر به سازمان مالیاتی پرداخت شود.
عدم کسر، ارسال لیست و پرداخت مالیات حقوق در موعد مقرر، مشمول جرایم مالیاتی خواهد بود.
ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده برای اشخاص حقوقی
کلیه اشخاص حقوقی که مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده هستند، موظف‌اند در سامانه مودیان مالیاتی اقدام به ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده اقدام نمایند.
طبق فراخوان شماره 7 ارزش افزوده مورخ 1395/7/1 و همچنین ماده 21 قانون مالیات بر ارزش افزوده، اظهارنامه باید حداکثر تا 15 روز پس از پایان هر فصل (سه‌ماهه) به سازمان امور مالیاتی ارسال شود.
عدم ثبت‌نام یا عدم ارسال اظهارنامه در مهلت مقرر، منجر به اعمال جریمه و برخورد قانونی می‌شود.
ارسال گزارشات فصلی معاملات
بر اساس ماده 169 قانون مالیاتهای مستقیم، یکی از مهم‌ترین وظایف مالیاتی تمامی اشخاص حقوقی، تکمیل و ارسال فهرست معاملات فصلی است. این گزارش باید حداکثر تا 45 روز پس از پایان هر فصل به سازمان امور مالیاتی ارائه شود.
مطابق این قانون، اشخاص حقوقی موظف‌اند اقدامات زیر را به‌طور دقیق و در مهلت مقرر انجام دهند:
- صدور صورتحساب برای تمام معاملات انجام‌شده
- درج اطلاعات کامل مربوط به خود و طرف معامله در تمامی صورتحساب‌ها و قراردادها
- ارسال فهرست معاملات و قراردادها در پایان هر فصل به سازمان مالیاتی
- نگهداری دفاتر، اسناد و مدارک مرتبط با معاملات، جهت ارائه در صورت نیاز
صدور صورتحساب الکترونیکی
یکی از الزامات اساسی برای مودیان مالیاتی، صدور صورتحساب الکترونیکی مطابق با قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان است. برای انجام این تکلیف باید به سامانه مودیان مالیاتی مراجعه کنید و وارد کارپوشه خود شوید.
لازمه ارسال صورتحساب الکترونیکی همچون صاحبان مشاغل (افراد حقیقی)، دریافت کد حافظه مالیاتی، ثبت امضای الکترونیکی و دریافت شناسه کالا و خدمت است.
مشاوره فوری تو خونه!
با سه کلیک، کارشناس بالنج بهت زنگ میزنه.
